Το Εγωιστικό Γονίδιο
Richard Dawkins
Εκδότης : Κάτοπτρο
Richard Dawkins
Εκδότης: Κάτοπτρο
Σελίδες: 544, Ημ. Έκδοσης: 01/03/2008
Το "Εγωιστικό γονίδιο" προκάλεσε ένα κύμα ενθουσιασμού μεταξύ των βιολόγων και του ευρέος κοινού όταν πρωτοεκδόθηκε το 1976. Η εναργής ερμηνεία της ζωής από τη σκοπιά του γονιδίου, με πρόζα διαυγή, συγκέντρωσε τα νήματα της σκέψης για το χαρακτήρα της φυσικής επιλογής σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο με βαθιές προεκτάσεις όσον αφορά την κατανόηση της εξέλιξης. Ο χρόνος έχει επιβεβαιώσει τη σπουδαιότητά του.
Διανοητικά αυστηρό, εντούτοις γραμμένο σε μη τεχνική γλώσσα, το "Εγωιστικό γονίδιο" θεωρείται ευρέως ως ένα αριστούργημα επιστημονικής γραφής, και η διορατικότητά του παραμένει σήμερα το ίδιο ουσιαστική όσο την ημέρα που πρωτοεκδόθηκε.
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει δύο νέα κεφάλαια, νέο πρόλογο και εκτενή σχολιασμό από το συγγραφέα.
«Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί, και μπορεί να διαβαστεί, από σχεδόν οποιονδήποτε. Περιγράφει με εξαιρετική μαεστρία μια νέα όψη της θεωρίας της εξέλιξης [...]. Φέρει εις πέρας το φαινομενικά ακατόρθωτο έργο της χρησιμοποίησης απλής, μη τεχνικής γλώσσας στην παρουσίαση ορισμένων δυσνόητων και εν μέρει μαθηματικών θεμάτων της πρόσφατης εξελικτικής σκέψης. Αυτά, ιδωμένα επιτέλους στο πλήρες εύρος τους, μέσα από αυτό το βιβλίο, θα ξαφνιάσουν και θα αναζωογονήσουν ακόμη και ερευνητές βιολόγους οι οποίοι ίσως νόμιζαν ότι τα γνώριζαν ήδη. Ωστόσο, επαναλαμβάνω, το βιβλίο παραμένει ευκολοδιάβαστο για όποιον κατέχει τις ελάχιστες βασικές επιστημονικές γνώσεις. [...]»
(William D. Hamilton, βραβείο Crafoord (1993), Science (1977))
4 σχόλια:
Πάντα ήθελα να διαβάζω αυτό το βιβλίο και τελικά λόγω της Λέσχης μας αξιώθηκα, ύστερα από 30 χρόνια!! Παρόλα αυτά νομίζω ότι η δεύτερη συνειδητή μας «εκτροπή» από τα περισσότερο ή λιγότερο «μαθηματικά» θέματα με ή δίχως άρωμα λογοτεχνίας, ήταν λιγότερο ενδιαφέρουσα από την πρώτη (το «Η ζωή σε επίπεδο μορίων») αν και έδενε μαζί της μάλιστα ίσως να σχετίζεται. Στο σημείο αυτό θα πρότεινα στο μέλλον να είμαστε πιο φειδωλοί στις «εκτροπές».
Ερχόμενος στο ίδιο το βιβλίο, έχω να παρατηρήσω ότι είναι ενδιαφέρον, δε μετανιώνω που το διάβασα, καθώς θέτει μια άλλη βάση στη λογική της φυσικής επιλογής των ειδών. Άποψη αρκετά αιρετική αλλά και τεκμηριωμένη. Βέβαια διαβάζοντας το ογκώδες βιβλίο, γρήγορα διαπιστώνει κανείς ότι πλατειάζει συχνά και αποπνέεται από μία τάση, όλα τα κεφάλαια να είναι λίγο-πολύ αυτόνομα ως να ήταν πανεπιστημιακό εγχειρίδιο.
Αναλυτικότερα,
Στις σελίδες 37-39, ουσιαστικά ο συγγραφέας μας εισάγει στην άποψη του ότι είναι λάθος να θεωρούμε ότι σημαντικό σημείο στην εξέλιξη είναι το καλό του είδους (ή της ομάδας) και όχι το καλό του ατόμου (ή του γονιδίου). Στη σελίδα 40 προτείνει, σωστά κατά τη γνώμη μου, ότι αν θέλουμε μια ανθρώπινη κοινωνία όπου τα άτομα να συνεργάζονται με ανιδιοτέλεια για το κοινό καλό, πρέπει να προσπαθήσουμε να διδάξουμε τον αλτρουισμό, γιατί γεννιόμαστε εγωιστές.
Στις σελίδες 53-55 ο συγγραφέας προτείνει ότι «η επιβίωση του ικανότερου είναι ειδική περίπτωση του γενικότερου νόμου επιβίωσης του σταθερού». Στη σελίδα 55 είναι ενδιαφέρουσα η ανάλυση που παρουσιάζει ο συγγραφέας, πως «δε χρειάζεται να θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει σχέδιο, σκοπός ή καθοδήγηση» καθώς είναι δεδομένο ότι τα σταθερά μορφώματα τείνουν να παραμένουν συμπαγή – εξ ορισμού θα προσέθετα εγώ.
Στις σελίδες 65-69 ο συγγραφέας αναλύει και μάλιστα με άλλη λογική βάση το γιατί δεν είναι καθόλου αναγκαίο να υπάρχει κάποιος «αρχιτέκτονας», ιθύνον νους κλπ στην εξέλιξη της ζωής.
Στις σελίδες 77-78, ο συγγραφέας εξηγεί, με ανάλογους όρους και τρόπο σκέψης, τη μοναδικότητα του καθενός μας.
Στη σελίδα 82, ο συγγραφέας, ορίζει τι εννοεί ως εγωιστικό γονίδιο και θεωρεί αυτό ως μονάδα φυσικής επιλογής, αντί του είδους. Πραγματικά μια πρωτοποριακή σκέψη. Αντίστροφα, στις σελίδες 84-85 αναλύει, με ενδιαφέροντα τρόπο, τη συνάφεια του εαυτού του ατόμου με τα παιδιά και τα εγγόνια του.
Στις σελίδες 101-102 ορίζει τι εννοεί ως μηχανές επιβίωσης και δηλώνει πως «το κύτταρο είναι λειτουργική μονάδα» και, και αν δε νιώθουμε «αποικίες» γονιδίων, τελικά αποτελούμε τέτοιες.
Στις σελίδες 107-109, ο συγγραφέας επιχειρεί να μιλήσει για τη συνείδηση κάτω από το ίδιο σκεπτικό εισάγοντας την αρνητική ανάδραση. Το όντα αποτελούν εμπρόθετες μηχανές, σαν να είχαν έναν συνειδητό σκοπό, χωρίς όμως να έχουν πραγματικά.
Στη συνέχεια αναρωτιέται τελικά παίζει πραγματικά σκάκι ο Η/Υ ή κάνει απλά ότι του λέει ο χειριστής προγραμματιστής του; Εξηγώντας πως δεν πρέπει να μας διαφεύγει την προσοχή ότι δεν υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση, δεν είναι ο Η/Υ μια μαριονέτα.
Ακολούθως παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα άποψη για τους ιούς- θεωρώντας τους γονίδια που αποσπάστηκαν από «αποικίες» αν εμάς.
Στις σελίδες 311-317 παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον σημείο όπου καταλήγει πως «η ζωή παντού εξελίσσεται μέσω της διαφορικής επιβίωσης αντιγραφόμενων οντοτήτων» και αναφέρεται στη λειτουργία της «μονάδας πολιτισμικής μεταβίβασης» στις ανθρώπινες κοινωνίες, μεταξύ των οποίων πιο διαδεδομένες παρουσιάζονται να είναι η ιδέα της θεότητας – ή και κάποιου θεού, και η ιδέα της «πίστης σε μετά θάνατον ζωή». Εκφράζοντας έναν πανανθρώπινο ευσεβή πόθο, θα συμπλήρωνα. Προσωπικά συνηγορώ απόλυτα σε αυτή τη θέση.
Στις σελίδες 320-327 αναφέρονται εξίσου ενδιαφέροντες αναλύσεις και τελικά ο συγγραφέας καταλήγει στην κεντρική διαπίστωσή του ότι « Η θεμελιώδης μονάδα, η πηγή κάθε ζωής είναι ο αντιγραφέας» ο οποίος παράγει σε κάθε ευκαιρία αντίγραφα του εαυτού του.
Ακολουθούν αναλύσεις με κομβικές θέσεις του συγγραφέα:
«Οι πληθυσμοί δε διαθέτουν ομαδική θέληση, πρόθεση ή σκοπό» (σελ. 353)
και «Αν δεν εξετάσουμε τη ζωή από τη σκοπιά του γονιδίου φαίνεται ότι δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος γιο τον οποίο ένας οργανισμός να νοιάζεται για την αναπαραγωγική επιτυχία του εαυτού του και των συγγενών του , αντί λόγου χάρη, για τη μακροζωία του» (σελ. 378).
Η τελευταία είναι η κεντρική ιδέα του όλου βιβλίου και της αντίστοιχης θεωρίας.
Προσωπικά συμφωνώ και με τις δύο αυτές θέσεις.
Αισθάνομαι ευτυχής που μπορώ να αποφύγω την παρουσίαση του βιβλίου, μετά την εμπεριστατωμένη περιγραφή του Βασίλη!
Αν και η έκδοση που διάβασα είναι η παλαιά και ως εκ τούτου σημαντικά μικρότερη σε έκταση και εγώ σχημάτισα την εντύπωση πως θα μπορούσε να μεταφέρει την κεντρική ιδέα του σε πολύ λιγότερες σελίδες.
Αν πάλι επιθυμούσα να "περάσω το μάθημα" ίσως χρειαζόμουν περισσότερες!!!!
Την κεντρική ιδέα περί υπάρξεως "μηχανών επιβίωσης" (τα σώματά μας για παράδειγμα) και πως αυτές καθοδηγούνται από τα γονίδια, χωρίς μάλιστα σκοπό (πέραν της στενής έννοιας της απλής αντιγραφής, άρα της "επιβίωσης" τους με όρους ανθρώπινους, γλωσσικούς αλλά κενούς σημασίας για τα γονίδια!!!!) ή και πρόθεση, τη βρήκα ενδιαφέρουσα, πειστική και άξια διαλόγου.
Ο "αμερικανικός" τρόπος γραφής όμως με κούρασε και μου στέρησε τη χαρά της εντρύφησης σε γνωστά θέματα με νέα οπτική.
Όσοι βρεθούμε την Παρασκευή θα έχουμε την ευκαιρία να τα αναλύσουμε από κοντά ... Βασίλη!
Πηγή
Χαιρομαι που κατάφεραν τουλάχιστον δύο από την λέσχη μας να διαβάσουν όλο το βιβλίο. Εγώ όπως συνηθίζω φέτος, αφού διάβασα μέχρι την σελίδα 100 προσεκτικά, άρχισα να εφαρμόζω την μέθοδο του γρήγορου διαβάσματος. Δυστυχώς όμως η γραφή του βιβλίου δεν βοηθάει σε εξαγωγή συμπερασμάτων.
Συμφωνώ πάντως ότι είναι ενδιαφέρουσα η άποψη του συγγραφέα, υποστηριζόμενη από παράθεση πλήθους παραδειγμάτων εμβίων όντων. Εμένα όμως δεν καταφέρνει να με πείσει, αφενός λόγω της ακροθιγούς ανάγνωσης, αλλά και του μαθηματικού αποδεικτικού τρόπου στον οποίο έχω εθιστεί. Η λογική συνεπαγωγή και ιδίως η αμφίδρομη , απουσιάζει τελείως από την συλλογιστική του.
Οπωσδήποτε το υπό εξέταση αντικείμενο, η εξέλιξη του είδους ή του ατόμου, είναι τόσο πολυδιάστατο ώστε πιθανόν να απαιτεί νέες μορφές "απόδειξης".
Αυτός είναι και ο λόγος που θα σας προτείνω στην συνάντηση να μελετήσουμε κάποιο βιβλίο για την θεωρία των Ομάδων.
Καλή συνέχεια στην ανάγνωση! Μαριγώ
Δημοσίευση σχολίου