ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΑΠΑΝΤΑ
Παρουσίαση
Τα σωζόμενα αποσπάσματα ενός από τους
πολυγραφότερους συγγραφείς της αρχαιότητας. Οι βασικές διδασκαλίες του (Κύριαι δόξαι) και οι επιστολές που
συνοψίζουν τις θεωρίες του στη φυσική και την ηθική. Το 10ο βιβλίο του Διογένη
Λαέρτιου.
Ο Επίκουρος, από τον Αθηναϊκό δήμο του Γαργηττού, γεννήθηκε το 341 π.Χ. Ως παιδί έζησε στη Σάμο, όπου ο γραμματοδιδάσκαλος πατέρας του μετανάστευσε ως κληρούχος. Νωρίς φανέρωσε την κλίση του στην φιλοσοφία και ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη θεωρία του Δημοκρίτου. Ακολούθησε τους γονείς του στις μετακινήσεις τους, για να εμφανιστεί το πρώτον ως δάσκαλος της φιλοσοφίας στη Λάμψακο. Το 306-305 π.Χ. εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα· αγόρασε έναν μικρό κήπο κι εκεί ίδρυσε τη σχολή του, που εξ αυτού ονομάστηκε «Κήπος», η οποία απέκτησε σύντομα μεγάλη φήμη. Στον «Κήπο» συνέρευσαν μαθητές, Έλληνες και ξένοι, άνδρες και γυναίκες, που περιέβαλλαν τον φιλόσοφο με θρησκευτική σχεδόν αφοσίωση και σεβασμό. Η συμβίωσή τους όμως καθώς και η περί ηδονής διδασκαλία του φιλοσόφου παρερμηνεύτηκαν και η σχολή του κατηγορήθηκε και συκοφαντήθηκε. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ. και με τη διαθήκη του κληροδότησε τη σχολή στους μαθητές του, οι οποίοι διαφύλαξαν αναλλοίωτη τη διδασκαλία του. Από το μεγάλο σε έκταση έργο του σώζονται λίγα αποσπάσματα, ενώ σώζονται επίσης τα κείμενα τριών επιστολών του και της διαθήκης του. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Ο Επίκουρος, από τον Αθηναϊκό δήμο του Γαργηττού, γεννήθηκε το 341 π.Χ. Ως παιδί έζησε στη Σάμο, όπου ο γραμματοδιδάσκαλος πατέρας του μετανάστευσε ως κληρούχος. Νωρίς φανέρωσε την κλίση του στην φιλοσοφία και ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη θεωρία του Δημοκρίτου. Ακολούθησε τους γονείς του στις μετακινήσεις τους, για να εμφανιστεί το πρώτον ως δάσκαλος της φιλοσοφίας στη Λάμψακο. Το 306-305 π.Χ. εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα· αγόρασε έναν μικρό κήπο κι εκεί ίδρυσε τη σχολή του, που εξ αυτού ονομάστηκε «Κήπος», η οποία απέκτησε σύντομα μεγάλη φήμη. Στον «Κήπο» συνέρευσαν μαθητές, Έλληνες και ξένοι, άνδρες και γυναίκες, που περιέβαλλαν τον φιλόσοφο με θρησκευτική σχεδόν αφοσίωση και σεβασμό. Η συμβίωσή τους όμως καθώς και η περί ηδονής διδασκαλία του φιλοσόφου παρερμηνεύτηκαν και η σχολή του κατηγορήθηκε και συκοφαντήθηκε. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ. και με τη διαθήκη του κληροδότησε τη σχολή στους μαθητές του, οι οποίοι διαφύλαξαν αναλλοίωτη τη διδασκαλία του. Από το μεγάλο σε έκταση έργο του σώζονται λίγα αποσπάσματα, ενώ σώζονται επίσης τα κείμενα τριών επιστολών του και της διαθήκης του. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Λεπτομέρειες
ISBN13
|
9789603522867
|
Εκδότης
|
|
Σειρά
|
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ 284
|
Χρονολογία Έκδοσης
|
Δεκέμβριος 1994
|
Αριθμός σελίδων
|
336
|
Διαστάσεις
|
21x12
|
Μετάφραση
|
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΚΑΚΤΟΥ
|
Κωδικός Πολιτείας
|
2140-0277
|
Θέμα
|
2 σχόλια:
Στο βιβλίο παρουσιάζεται μια βιογραφία του Επίκουρου και τα ελάχιστα διασωθέντα –δυστυχώς – κείμενά του. Προσωπικά θα ξεχώριζα την Επιστολή προς Μενοικέα, την Επίκουρου Προσφώνηση και ασφαλώς τις Κύριες Δόξες. Θεωρώ τον Επίκουρο από τους πιο ενδιαφέροντες αρχαίους φιλοσόφους.
Βαθιά υλιστής με την πραγματιστική έννοια καθώς λέει «Ένα τίποτα είναι για μας ο θάνατος. Γιατί ό,τι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται. Κι ό,τι δεν αισθάνεται δεν μας αφορά.» στην προς τον Μενοικέα επιστολή του.
Μερικά αξιοσημείωτα νοήματα παραθέτω στη συνέχεια «κλέβοντας» κείμενα από το διαδίκτυο : Για τη φιλοσοφία δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά. Γιατί οι δύο πηγές της ευτυχίας του ανθρώπου είναι οι φίλοι και η φιλοσοφία.
Στον κήπο του Επίκουρου ίσχυε απόλυτη ισότητα ανδρών και γυναικών, ιδέα πολύ πιο μπροστά από τις ιδέες και τις σχέσεις που επικρατούσαν στην εποχή του, έξω από τον κήπο του. Η εικόνα μιας ομάδας ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, ελεύθερων και ίσων, που συζητούν σε ένα κύκλο ακροατών φιλοσοφικά προβλήματα, θέτει το ερώτημα: Γιατί το κάνουν; Γιατί φιλοσοφία; φέρνει στο νου την απάντηση που έδωσε ο Καστοριάδης στο ανωτέρω ερώτημα:"Φιλοσοφώ, είπε, όχι για να διατηρήσω την ελπίδα της Επανάστασης, αλλά για να διατηρήσω την ικανότητά μου να σκέφτομαι σωστά".
Σκοπός της ζωής για τον Επίκουρο είναι η ευδαιμονία, που επιτυγχάνεται με την "απονία του σώματος και την αταραξία της ψυχής". Η επιδίωξη της ηδονής είναι η πρώτη φυσική παρόρμηση, που τη μοιράζεται ο άνθρωπος με τα ζώα. Στη συνέχεια η ηδονή λειτουργεί ως κριτήριο για κάθε πράξη επιλογής ή απόρριψης και παράλληλα είναι κανών, μέτρο και διαχέεται στο σώμα και το πνεύμα.
Εμπόδιο στην ικανοποίηση, στην απόλαυση της ηδονής, στην ευτυχία, είναι το άγχος με όλες τις μορφές του και ο φόβος μπροστά στο άγνωστο, στο σκοτάδι, στο θάνατο, το άγχος και ο φόβος της αποκάλυψης μιας άδικης και ανέντιμης πράξης και της τιμωρίας της, το άγχος της απληστίας,της φτώχειας.
Ο Επίκουρος εισηγείται τέσσερις θέσεις (τετραφάρμακος) για την καταπολέμηση του φόβου και του άγχους.
-Δεν υπάρχουν θεοί που να μας απειλούν, οι Θεοί δεν εμπλέκονται στις ανθρώπινες υποθέσεις, απολαμβάνουν την απόλυτη ηρεμία τους.
-Δεν υπάρχει επόμενη ζωή, ο θάνατος μας δεν πρέπει να μας φοβίζει, γιατί δεν θα συναντηθούμε ποτέ μαζί του, πρόσωπο με πρόσωπο. 'Όταν είμαστε εμείς παρόντες, ο θάνατος απουσιάζει. Όταν είναι ο θάνατος παρών, δεν είμαστε πια εμείς παρόντες".
-Το καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις.
-Το κακό είναι εύκολο να το υπομείνεις.
Κατά τον Επίκουρο δύο είναι οι πηγές ενέργειας που μας βοηθούν να ζήσουμε τη ζωή μας χωρίς άγχος και με αίσθημα σιγουριάς, ασφάλειας, εμπιστοσύνης: Η φιλία και η φιλοσοφία.
Η φιλία είναι ο κύριος δεσμός που μετατρέπει μια ομάδα ανθρώπων σε Κοινότητα, εχέγγυο της ηθικής ζωής του ανθρώπου.
Όταν ο Επίκουρος αναφέρεται στη φιλία και την θεωρεί βάλσαμο στον πόνο και το φόβο, μια από τις δύο πηγές που βοηθούν για να ζήσει ο άνθρωπος τη ζωή του σε κατάσταση ευδαιμονίας - η άλλη είναι η φιλοσοφία - έχει υπόψη του τη φιλία ως ηθικό δεσμό και αξία όχι τις επιφανειακές, δημόσιες κοινωνικές και φιλικές σχέσεις. Αυτή η φιλία καλλιεργείται όχι τόσο από την άμεση ανάγκη για τη βοήθεια του φίλου, όσο από την πίστη ότι αυτή η βοήθεια θα παρασχεθεί, χρείας καλούσης.
Αν θεωρήσουμε τον Κήπο μια Κοινωνία πολιτών με πιο δημοκρατική δομή και από την πόλη των ελεύθερων ενηλίκων αρρένων πολιτών, αφού περιλαμβάνει και τις γυναίκες και τους δούλους και τους διασφαλίζει ισότιμη συμμετοχή, η φιλία είναι ο ηθικός και κοινωνικός δεσμός των μελών της.
Η δεύτερη από τις πηγές βοήθειας για μία ευδαίμονα ζωή στον Κήπο του Επίκουρου είναι η Φιλοσοφία.
Ο μελετητής του Επίκουρου δεν έχει την τύχη να έχει στη διάθεση του όλο το έργο του φιλοσόφου που μελετάει, όπως του Πλάτωνα, ή μεγάλο μέρος του, όπως του Αριστοτέλη. Δεν είναι βέβαια τυχαίο… Οι πηγές είναι περιορισμένες, στις επιστολές που διασώζει ο Διογένης Λαέρτιος,-προς Ηρόδοτον, προς Πυθοκλή, και προς Μενοικέα - στις δύο συλλογές λόγων του: Κύριαι Δόξαι και Επίκουρου Προσφώνησις.
Στο βιβλίο παρουσιάζεται μια βιογραφία του Επίκουρου και τα ελάχιστα διασωθέντα –δυστυχώς – κείμενά του. Προσωπικά θα ξεχώριζα την Επιστολή προς Μενοικέα, την Επίκουρου Προσφώνηση και ασφαλώς τις Κύριες Δόξες. Θεωρώ τον Επίκουρο από τους πιο ενδιαφέροντες αρχαίους φιλοσόφους.
Βαθιά υλιστής με την πραγματιστική έννοια καθώς λέει «Ένα τίποτα είναι για μας ο θάνατος. Γιατί ό,τι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται. Κι ό,τι δεν αισθάνεται δεν μας αφορά.» στην προς τον Μενοικέα επιστολή του.
Μερικά αξιοσημείωτα νοήματα παραθέτω στη συνέχεια «κλέβοντας» κείμενα από το διαδίκτυο : Για τη φιλοσοφία δεν είναι ποτέ πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά. Γιατί οι δύο πηγές της ευτυχίας του ανθρώπου είναι οι φίλοι και η φιλοσοφία.
Στον κήπο του Επίκουρου ίσχυε απόλυτη ισότητα ανδρών και γυναικών, ιδέα πολύ πιο μπροστά από τις ιδέες και τις σχέσεις που επικρατούσαν στην εποχή του, έξω από τον κήπο του. Η εικόνα μιας ομάδας ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, ελεύθερων και ίσων, που συζητούν σε ένα κύκλο ακροατών φιλοσοφικά προβλήματα, θέτει το ερώτημα: Γιατί το κάνουν; Γιατί φιλοσοφία; φέρνει στο νου την απάντηση που έδωσε ο Καστοριάδης στο ανωτέρω ερώτημα:"Φιλοσοφώ, είπε, όχι για να διατηρήσω την ελπίδα της Επανάστασης, αλλά για να διατηρήσω την ικανότητά μου να σκέφτομαι σωστά".
Σκοπός της ζωής για τον Επίκουρο είναι η ευδαιμονία, που επιτυγχάνεται με την "απονία του σώματος και την αταραξία της ψυχής". Η επιδίωξη της ηδονής είναι η πρώτη φυσική παρόρμηση, που τη μοιράζεται ο άνθρωπος με τα ζώα. Στη συνέχεια η ηδονή λειτουργεί ως κριτήριο για κάθε πράξη επιλογής ή απόρριψης και παράλληλα είναι κανών, μέτρο και διαχέεται στο σώμα και το πνεύμα.
Εμπόδιο στην ικανοποίηση, στην απόλαυση της ηδονής, στην ευτυχία, είναι το άγχος με όλες τις μορφές του και ο φόβος μπροστά στο άγνωστο, στο σκοτάδι, στο θάνατο, το άγχος και ο φόβος της αποκάλυψης μιας άδικης και ανέντιμης πράξης και της τιμωρίας της, το άγχος της απληστίας,της φτώχειας.
Ο Επίκουρος εισηγείται τέσσερις θέσεις (τετραφάρμακος) για την καταπολέμηση του φόβου και του άγχους.
-Δεν υπάρχουν θεοί που να μας απειλούν, οι Θεοί δεν εμπλέκονται στις ανθρώπινες υποθέσεις, απολαμβάνουν την απόλυτη ηρεμία τους.
-Δεν υπάρχει επόμενη ζωή, ο θάνατος μας δεν πρέπει να μας φοβίζει, γιατί δεν θα συναντηθούμε ποτέ μαζί του, πρόσωπο με πρόσωπο. 'Όταν είμαστε εμείς παρόντες, ο θάνατος απουσιάζει. Όταν είναι ο θάνατος παρών, δεν είμαστε πια εμείς παρόντες".
-Το καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις.
-Το κακό είναι εύκολο να το υπομείνεις.
Κατά τον Επίκουρο δύο είναι οι πηγές ενέργειας που μας βοηθούν να ζήσουμε τη ζωή μας χωρίς άγχος και με αίσθημα σιγουριάς, ασφάλειας, εμπιστοσύνης: Η φιλία και η φιλοσοφία.
Η φιλία είναι ο κύριος δεσμός που μετατρέπει μια ομάδα ανθρώπων σε Κοινότητα, εχέγγυο της ηθικής ζωής του ανθρώπου.
Όταν ο Επίκουρος αναφέρεται στη φιλία και την θεωρεί βάλσαμο στον πόνο και το φόβο, μια από τις δύο πηγές που βοηθούν για να ζήσει ο άνθρωπος τη ζωή του σε κατάσταση ευδαιμονίας - η άλλη είναι η φιλοσοφία - έχει υπόψη του τη φιλία ως ηθικό δεσμό και αξία όχι τις επιφανειακές, δημόσιες κοινωνικές και φιλικές σχέσεις. Αυτή η φιλία καλλιεργείται όχι τόσο από την άμεση ανάγκη για τη βοήθεια του φίλου, όσο από την πίστη ότι αυτή η βοήθεια θα παρασχεθεί, χρείας καλούσης.
Αν θεωρήσουμε τον Κήπο μια Κοινωνία πολιτών με πιο δημοκρατική δομή και από την πόλη των ελεύθερων ενηλίκων αρρένων πολιτών, αφού περιλαμβάνει και τις γυναίκες και τους δούλους και τους διασφαλίζει ισότιμη συμμετοχή, η φιλία είναι ο ηθικός και κοινωνικός δεσμός των μελών της.
Η δεύτερη από τις πηγές βοήθειας για μία ευδαίμονα ζωή στον Κήπο του Επίκουρου είναι η Φιλοσοφία.
Ο μελετητής του Επίκουρου δεν έχει την τύχη να έχει στη διάθεση του όλο το έργο του φιλοσόφου που μελετάει, όπως του Πλάτωνα, ή μεγάλο μέρος του, όπως του Αριστοτέλη. Δεν είναι βέβαια τυχαίο… Οι πηγές είναι περιορισμένες, στις επιστολές που διασώζει ο Διογένης Λαέρτιος,-προς Ηρόδοτον, προς Πυθοκλή, και προς Μενοικέα - στις δύο συλλογές λόγων του: Κύριαι Δόξαι και Επίκουρου Προσφώνησις.
Δημοσίευση σχολίου